اختلال خوانش‌پریشی یا دیسلکسیا در کودکان چیست؟

یکی از مهمترین ابزارهای ارتباطی بشر زبان است. کودکان ابتدا باید سخن دیگران را متوجه شوند تا بتوانند پاسخ درستی هم به آنها بدهند و بتوانند یک ارتباط موثر و خوب با دیگران برقرار کنند. اما گاهی در بعضی کودکان مشکل خوانش پریشی این مسئله را با مشکل مواجه می کند این کودکان دارای مشکلات پردازشی خاصی هستند که باید با تمریناتی رفع شوند و گرنه در پیشرفت تحصیلی آنها تاثیر می گذارد. پس در این مقاله با ما همراه باشید تا در مورد اختلال خوانش پریشی،مشکلاتی که به وجود می آورد و راه حل هایی برای رفع آن به شما اطلاعاتی بدهیم.

اختلال خوانش پریشی چیست؟

از گذشته تا کنون تغییرات فراوانی در زبان افراد رخ داده است و جوامع مختلف همواره تلاش میکنند تا با ایجاد رمزهای راحتی برقراری ارتباط میان خودشان را آسان تر کنند. از سوی دیگر کودکان نوپا از همان ابتدا تلاش می کنند تا با محیط اطرافشان ارتباط برقرار کنند و یکی از مهمترین این راهها استفاده از زبان است. آنها از همان کودکی با تقلید صدا ابتدا کلمات را بدون درک معنا تکرار میکنند و سپس کم کم آنها را درک می کنند و با محیط اطراف خود ارتباط برقرار می کنند. وقتی کودک بزرگ تر میشود باید برای ایجاد ارتباط با دیگران منظور آنها را متوجه شود و بتواند منظور خودش را نیز با کلمات صحیح به دیگران برساند. کودکان معمولی و عادی این کار را به طور ناخودآگاه و با طی کردن مسیر تکامل فرا میگیرند و انجام می دهند اما کودکانی که از نظر رشد مغزی با نواقص خاصی مواجه هستند در طی کردن این مرحله با مشکل مواجه می شوند و نیازمند کمک هستند. ما به این کودکانی که در پردازش مفهوم کلمات و یا آنچه می خوانند دچار مشکل هستند اختلال خوانش پریشی یا دیسلکسیا می گوییم.

اختلال خوانش پریشی اختلالی است که افراد مبتلا به آن در درک مفهوم آنچه میخوانند و میشنوند دچار مشکل هستند و خودشان درکی از آنچه میخوانند ندارند. به همین خاطر در درک و فهم آن نیز با مشکل مواجه هستند و به همین دلیل در پاسخ گویی نیز به مشکل میخورند. این اختلال را حتی میتوان یکی از گروه های اختلالات یادگیری  نیز به حساب آورد که باعث کاهش پیشرفت تحصیلی نیز می شود. حتی گاهی اوقات این مشکل خوانش پریشی تا ورود به دبستان خودش را نشان نمیدهد و زمانی که فرزند شما وارد ابتدایی میشود و نیاز به درک مطلب و رساندن منظور خود دارد این اختلال خود را نشان دهد.

اغلب وقتی کلمه خوانش پریشی را می شنویم فقط مشکل خواندن به ذهن ما می آید اما کودکان دارای این اختلال با نوشتن و دیکته، فهم شنیده ها و درک مطلب، پردازش دیداری و توجه و تمرکز نیز دچار مشکل هستند. به طور کلی خوانش پریشی علائم زیادی دارد که ممکن است با دیگر اختلالات یادگیری مشابه باشد و باید برای تشخیص آن دقت زیادی به خرج داد.

البته باید مراقب بود بعضی از کودکان دارای این اختلال بسیار باهوش و زرنگ هستند و به دلیل این هوش زیاد اختلال خود را مخفی می کنند و برای حل مشکل خود در خواندن از نشانه های زمینه ای و حل مسئله برای درک متن خوانده شده استفاده می کنند. پس باید در آنها دقیق شد تا اگر این اختلال را دارند بتوان شناسایی کرد.

دلایل ایجاد خوانش پریشی چیست؟

 خوانش پریشی مربوط به ژن هایی می شود که رشد مغز را کنترل و هدایت میکنند. اگر این ژنها دچار اختلال و مشکل بشوند رشد مغز و کارکردهای آن به طور کامل اتفاق نمی افتد و کودک دچار مشکل خوانش پریشی می شود. و چون این مشکل به دلیل ژن ها به وجود می آید میتوان گفت این اختلال، یک اختلال ژنتیکی است و احتمالا در دیگر اعضای خانواده نیز دیده شده است.

تحقیقات نشان می دهد علل مختلفی برای خوانش پریشی وجود دارد که عبارتند از:

1- مشکلات مربوط به حافظه کوتاه مدت کودک (کودکان ممکن است حافظه کوتاه مدت ضعیفی داشته باشند و نتوانند مطالب را در حافظه نگه دارند) 

 2- مشکلات آواشناسی کودکان (ممکن است کودک در ترکیب آواها و نحوه اتصال آنها دچارمشکل باشد)

3- رعایت توالی (بعضی کودکان در یادآوری توالی مطالبی که شنیده و یا دیده اند دچار مشکل هستند)

 4- سرعت پردازش (این کودکان مشکل درک و پردازش اطلاعات دارند)

5- مشکل در دریافت شنیداری و پردازش

مطلب پیشنهادی: اوتیسم در کودکان

راهکارهایی جهت رفع مشکل خوانش‌پریشی

داشتن اختلال خوانش‌پریشی قرار نیست معضلی بر سر راه موفقیت کودکان باشد، بلکه با راهکارهایی باید مشکل کودک را رفع کرد تا او بتواند خیلی سریع پله های موفقیت را بپیماید و در زندگی خود به موفقیت برسد. بسیاری از کودکان دارای اختلال خوانش پریشی بسیار باهوش و با استعداد هستند و اگر به آسانی کنار گذاشته شوند تمام استعدادهای آنها به هدر می رود. در این قسمت به شما راهکارهایی ارائه می دهیم تا بتوانید مشکل کودکتان را مرتفع ساخته و او را در جهت رشد استعدادهایش راهنمایی کنید.

از یادگیری چند حسی استفاده کنید

امروزه میدانیم که سبک های یادگیری متنوع هستند و بچه ها میتوانند برای یادگیری، از حسهای مختلف خود کمک بگیرند. پس باید برای یادگیری بهتر آنها از فعال کردن حواس مختلف کمک بگیریم و بهترین فرصت های یادگیری را با تمرین های متنوع به فرزندمان بدهیم. در یادگیری چند حسی کودک فرصت می یابد تا به روشی که می تواند انجام دهد و روشی را که بلد نیست تمرین کند.

از نشانگر خطوط استفاده کنید

گفتیم که کودکان خوانش پریش با مشکل تمرکز و دنبال کردن متن مواجه هستند. آنها موقع خواندن خط را گم میکنند و با مشکل ادامه خواندن مواجه می شوند. شما میتوانید برای رفع این مشکل می توانید از نشانگر ها و یا یک چوب کوچک برای خط بردن استفاده کنید و یا حتی ابتدای هر خط را با مداد رنگی خاص، رنگی کنید تا پیدا کردن  آن برای کودک آسان باشد.

مطلب آموزشی را تکرار کنید

کودکان خوانش پریش با فهم مطالب شنیداری و شفاهی مشکل دارند، پس انتظار نداشته باشید با یک بار گفتن کاملا متوجه شوند و حتی بعد از آن دستور شما را نیز اجرا کنند. بلکه باید برای آنها چندین مرتبه تکرار کنید، سعی کنید کوتاه تر صحبت کنید، سعی کنید با تصاویر گویا و کلمات کلیدی آموزش را آسان کنید.

صداکشی کنید

 کودکان دارای این مشکل با ترکیب صداها مشکل دارند و معلم و والدین باید کم کم این ضعف را در آنها از بین ببرند. یک تمرین مهم و عالی و بسیار ساده مطمئنا تمرین صدا کشی می باشد. فقط نکته مهم آرامش و حوصله در این کار است. این کار برای کودک به خودی خود سخت است اگر شما هم بی حوصله باشید او را کاملا بی اشتیاق خواهید کرد.

حافظه کودک را با بازی فعال کنید

میتوانید از بازی ببین و سپس بگو استفاده کنید. یعنی کلمه یا جمله را به کودک نشان دهید سپس آن را بپوشانید، حال از کودک بخواهید همانی که شنیده را بازگو کند.

بهبود دست خط

این کودکان اغلب دچار مشکل دست خط نیز هستند و خط خوانایی ندارند. می توانید تمرین نوشتن را با وسایل متنوعی برایشان جذاب کنید تا با تمرین بیشتر مشکل خوانایی آنها رفع شود. مانند استفاده از بطری مایع ظرفشویی و یا نوشتن روی هوا که می تواند برای کوکان تمرینات جالبی باشند.

از موسیقی استفاده کنید

موسیقی باعث تمرین گوش و شنیدن می شود از آن در جهت بهبود حس شنوایی کودک استفاده کنید.

پیشنهاداتی برای معلمان در راستای کمک به کودکان دارای اختلال دیسلکسیا

• درمتن ها و جزوه هایی که ارائه میکنید مراقب خوانایی باشید.
• در تدریس و یا ارائه درس کلمات کلیدی و مهم را درشت کنید و روی آنها بیشتر تاکید کنید.
• در تدریس و سخنرانی حتما اصل ساده صحبت کردن را در نظر بگیرید.
• از جملات کوتاه و شمرده شمرده استفاده کنید تا زمان لازم برای پردازش جملات را به فرزندتان بدهید.
• از اصل بزرگ به کوچک استفاده کنید. یعنی ابتدا موضوع مورد کلی را در غالب تصاویر گویا برسانید سپس آن را تکه تکه کرده و توضیح دهید تا فهم آن آسان تر انجام شود.
• از روش های مرور کردن استفاده کنید. در پایان هر تدریس موضوعات آموزشی را مرور کنید، از تصاویر استفاده کنید، داخل جدول خلاصه کنید و یا از دانش آموزان بخواهید برای یکدیگر مطلب را دوره کنند.
• از جملات مثبت اندیشانه و امیدگرا در کلاس استفاده کنید. این مورد هم دانش آموزان معمولی و هم دانش آموزان دچار اختلال خوانش پریشی را کمک میکند.
• از روشهای تدریس نوینی که ممکن است به این کودکان کمک کند استفاده کنید.
• تمریناتی به دانش آموزانتان بدهید که در آن هر سه سبک یادگیری مد نظر قرار گیرد.