اختلالات یادگیری مانعی بر سر راه یادگیری دانش آموزان

همه ی ما داستان زندگی ادیسون مخترع بزرگ برق را شنیده ایم به نظر معلمان مدرسه ادیسون شاگردی کند ذهن و ضعیف بود که هیچ چیز یاد نمی‌گرفت و قطعا قرار نبود آینده ای به این درخشانی داشته باشد. اما او پس از مدتی مدرسه را ترک کرد و به کمک آموزش های مادرش توانست دوران مدرسه را به خوبی سپری کرده و دانشمند بزرگی شود، که نامش در تاریخ جاودانه شد. هیچ فکر کرده اید چه چیزی باعث این تناقض می‌شود؟ چگونه فردی با آن برچسب‌ها تبدیل به یک دانشمند بزرگ می‌شود؟ عوامل و رویدادهای مختلفی ممکن است در این مسائل تاثیر گذار باشند، اما ما در این مقاله قرار است به یکی از آنها که اختلالات یادگیری است،  بپردازیم. موضوعی که امروزه حدس می‌زنیم گره گشای بسیاری از دانش آموزان در امر یادگیری باشد.

اختلالات یادگیری چیست؟

 اختلالات یادگیری یا ناتوانی یادگیری به مجموعه مشکلاتی گفته می‌شود که مربوط به درک، دریافت و تجزیه و تحلیل مغز هستند. این مشکلات به معنای نقص در هوش، استعداد یا انگیزه افراد نیست، یا اینکه نمی‌شود گفت این افراد کند‌ذهن هستند، بلکه این افراد مهارت هایی که از آنها خواسته می‌شود را انجام نمی دهند و در تجزیه و تحلیل اطلاعات دچار مشکل هستند. آنها متفاوت می‌بینند، متفاوت می‌شنوند و متفاوت درک می‌کنند به همین خاطر در یادگیری مهارت هایی که ما سعی در آموزش آنها داریم ناتوان هستند چون درک آنها به اندازه درک ما نیست. آنها آنطور که ما مبینیم، می‌شنویم، درک می‌کنیم و تجزیه و تحلیل می‌کنیم رفتار نمی‌کنند. 

افرادی که دارای ناتوانی های یادگیری هستند از نظر هوشی با افراد معمولی تفاوتی ندارند. آنها دارای هوش معمولی و حتی گاهی بالاتر از حد متوسط هستند اما در این افراد بین توانایی های بالقوه و بالفعل فاصله وجود دارد. به این معنا که این افراد به دلیل داشتن اختلال گاهی قادر به نشان دادن کامل توانایی های ذهنی خود نیستند. در حقیقت می توان گفت این افراد مانند همسن های خود عادی به نظر می‌رسند اما نمی توانند همانند دیگر همسالان مهارت‌های خود را نشان دهند.

منشا اختلالات یادگیری عوامل ژنتیکی یا عصبی زیستی است، که عملکرد مغز را به گونه‌ای تغییر میدهد که بر یک یا چند فرایند شناختی مربوط به یادگیری تأثیر بگذارد. این مشکلات پردازشی می تواند در یادگیری مهارت هایی مانند خواندن، نوشتن و یا ریاضی اختلال ایجاد کند. حتی ممکن است روی مهارت های سطح بالاتر مانند سازماندهی، برنامه ریزی، استدلال و یا حافظه های کوتاه مدت و بلند مدت نیز تاثیر بگذارد و این تاثیرات کم کم به جز زندگی تحصیلی تمامی روابط زندگی شخصی را تحت تاثیر قرار می دهد. اگر این اختلالات به موقع شناسایی نشوند و راه حلی برای آنها به کار گرفته نشود، این اختلالات در فرد به طور نهفته باقی می ماند و او هرگز نخواهد فهمید چرا در تحصیل مشکل داشته است یا چرا در شغل خود یا روابط خانوادگی و دوستانه با مشکل مواجه می شود.

اما اگر این اختلالات تشخیص داده شوند و راهکارهایی برای آنها ارائه شود نه تنها از سرخوردگی و دلزدگی بچه جلوگیری می کند، که باعث رشد و شکوفایی می شود مانند ادیسون که شاید بتوان گفت مداخله مادرش او را از گوشه گیری و تنبل کلاس بودن نجات داد و تبدیل به دانشمند بزرگی کرد.

انواع اختلالات یادگیری کدامند؟

اختلالات یادگیری چون معمولاً در سنین مدرسه بهتر بروز می کنند و قابل شناسایی هستند بر اساس مهارت های مدرسه نیز دسته بندی می شود به طور کل اختلالات یادگیری را می توان در چند سطح اختلال خواندن، نوشتن، ریاضیات ،گوش دادن و استدلال تقسیم بندی نمود در زیر به طور مفصل به هر کدام خواهیم پرداخت. 

اختلال درک ریاضی

این افراد در درک و مفاهیم ریاضی مشکل دارند به همین خاطر قادر نیستند به آسانی به کمک فرمول ها و اعداد یک مسئله ریاضی را حل کنند. همینطور در فهم روابط نیز ضعیف عمل می کند مثلاً بزرگی و کوچکی اعداد نسبت به یکدیگر، پیدا کردن ادامه یک دنباله، بزرگی و کوچکی یک مجموعه نیز برای این دانش آموزان سخت است و حتی ممکن است در میانه راه محاسبات سر در گم شوند و مسیر حل مسئله خود را تغییر دهند.

راهکارهایی برای رفع این اختلال

از ابزارهای آموزشی با رنگ های شاد استفاده کنید.

مسائل را به قسمت های کوتاه و کوچک شده تقسیم کنید تا حل آنها آسان تر باشد.

سعی کنید در طرح سوال، سوالات عینی تر و واضح تر را مطرح کنید.

در صورت سوال لغات آسان و قابل فهم برای فرزندتان را به کار بگیرید. 

 اختلال نوشتن 

این اختلال به دو صورت بروز می کند، یکی ممکن است مربوط به نوشتن روی کاغذ باشد اما دیگری مربوط به سازماندهی ذهنی برای انتقال به روی کاغذ است در مورد اول ارتباط مغز با دست هنوز کامل نشده و دست نمیتواند به خوبی حرکات ظریف انجام دهد. اما در مورد دوم فرد در ذخیره و بازیابی اطلاعات مشکل دارد و به همین خاطر نمی‌تواند آن چیزی را که در ذهن دارد روی کاغذ بیاورد مثل دانش آموزانی که در امتحانات شفاهی موفق می‌شوند، اما در امتحانات کتبی نمی توانند به خوبی منظورشان را بنویسند. به طور عمده به این اختلال اختلال دیکته نویسی هم می‌گویند.

راهکارهایی برای رفع این اختلال 

از او بخواهید مطالعه داشته باشد : خواندن زیاد و دیدن کلمات بسیار کمک کننده هستند. 

درمتن بعضی لغات سخت را با رنگ های جلب توجه کننده بنویسید.

شما املا بنویسید و او تصحیح  کند.

از کتاب دکتر تبریزی کمک بگیرید : در این کتاب به تک تک ایرادات املایی پرداخته شده و شما می‌توانید با کمک گرفتن از کتاب و یافتن مشکل فرزندتان راه حل را نیز با توجه به نظر ایشان انجام دهید.

اختلال پردازش زبانی یا نارساخوانی

 این افراد اغلب دچار دو مشکل واج شناسی و شناخت صداهای مختلف هستند علاوه بر عدم شناسایی درست کلمات و تلفظ در خواندن نیز مشکل دارند و نمی توانند به طور بخوانند و املا بنویسند چون از لحاظ واجی دچار مشکل جدی هستند.

اختلال های یادگیری غیرکلامی

با اختلال در سه حوزه گسترده مهارت های حرکتی، حافظه سازمانی دیداری -فضایی و توانایی های اجتماعی مرتبط است. افراد با این مشکل در حرکات ترکیبی مثل هماهنگی چشم و دست ، حرکات ظریف، زیبا نویسی، کشیدن نقاشی بدون بیرون زدگی و اینطور حرکات که نیاز به هماهنگی وجود دارد دچار مشکل هستند.

اختلال درک مطلب خوانداری

این اختلال به دو زیر گروه پردازش نحوی و پردازش معنایی تقسیم می شود. یعنی گاهی کودک از نظر نحوی و قرار دادن کلمات کنار هم مشکل دارد اما گاهی در معنای جملات دچار مشکل میشود.

راهکارهایی برای رفع این اختلال

تعدادی فلش کارت کلمات تهیه کنید و از بچه بخواهید آنها را کنار هم قرار داده و جملات معنی دار درست کند.

تمرین درک مطلب انجام دهید.

فلش کارت برای معنی کلمات درست کنید.

 اختلال پردازش مرکزی شنوایی capd

 به اختلالی توجه دارد که مربوط به عدم تفاوت بین آوا ها و صحیح گوش ندادن میشود. این افراد آنچه را می‌شنوند به خوبی پردازش نمی‌کنند و عملا انگار از صحبت های شما چیزی متوجه نمی‌شوند. و همچنین در دنبال کردن دستورات کلامی نیز ضعیف هستند. این افراد از نظر شنوایی بهنجار و سالم هستند و کامل میشنوند اما در پردازش شنیده ها موفق عمل نمی‌کنند. به همین خاطر پاسخ صحیح نمی‌دهند، سریع گفتار شما را تحلیل نمی کنند، در صحبت کردن و تلفظ و پاسخ دهی به شما دچار مشکل هستند، در پیگیری دستورات کلامی شما ضعیف عمل می‌کنند، درخواست برای تکرار مطالب دارند.

راهکارهایی برای رفع این اختلال

مختصر و مفید صحبت کنید و از صحبت های طولانی و جزئیات اضافه بپرهیزید

در جایی صحبت کنید و طوری صحبت کنید که هیچ عاملی باعث حواس پرتی نشود از عوامل محیطی اضافه اجتناب کنید.

تمرین های درک مطلب برای این کودکان بسیار خوب است البته در صورتی که موضوع مورد بحث برایشان قابل فهم و جالب باشد.

مطمئن شوید کودک آماده شنیدن باشد( زمانی برایش صحبت کنید که او آمادگی دارد)

واضح و آرام آرام صحبت کنید. 

از متخصصین اختلالات شنوایی کمک بگیرید. این افراد به کمک دستگاه های خاصی سعی می کنند با پخش صدا درگوش راست و چپ و فعال کردن دونیمکره مغزی و استفاده از روشهای متنوع مشکل را رفع کنند.

اختلال adhd یا بیش فعالی

 یکی از شایع ترین اختلالات تکامل عصبی کودک است. کودکان مبتلا به بیش فعالی دارای حرکات سریع و ناگهانی هستند آنها نمی توانند مدت زمان طولانی روی یک موضوع تمرکز کند و غالبا بدون فکر کردن به تبعات تصمیم آن را انجام می دهند. البته باید گفت همیشه همه عدم تمرکزها بیش فعالی نیست و این حرکات نسنجیده و سرعت عمل در بچه ها ممکن است به خاطر بازی گوشی و مقتضی سن آنها باشد. اما اگر این عدم تمرکز ادامه دار باشد و باعث لطمه به درس بچه ها شود و کم کم احساس شود که او به هیچ صورت روی کارهایش تمرکز ندارد، می توان به بیش فعالی شک کرد. درمورد این اختلال وکسب اطلاعات بیشتر میتوانید به مقاله مرتبط در همین سایت نیز مراجعه نمایید.

جدول انواع اختلالات

اختلالات یادگیری چگونه قابل تشخیص هستند؟

 در ابتدا گفته شد که ناتوانی های یادگیری جسمی نیستند. بلکه این مشکلات مرتبط با توانمندی های ذهنی هستند که در هر کودک نوع آن متفاوت است، مثلاً کودکی در هجی کردن کلمات مشکل دارد، دیگری در استدلال و فهم چیزی که می شنود و دیگری در فهم مفاهیم ریاضی ناتوان است. طیف گسترده‌ای از اختلال های یادگیری وجود دارد، پس به طبع شناسایی این اختلالات نیز آسان نخواهد بود. همچنین مرز باریکی بین داشتن و نداشتن اختلالات وجود دارد که همیشه به آسانی قابل تشخیص نیست ممکن است هر کودکی در هر درسی تعدادی از علائم اختلالات یادگیری را نشان دهد و شما از این بابت نگران شوید اما بدانید که همیشه تمامی مشکلات اختلال نیست و ممکن است یک مشکل زودگذر و یا بدفهمی قابل حل باشد، اما اگر این مشکلات ادامه دار شد والدین باید حساس شده و جهت بررسی و درمان فرزند شان به متخصص این رشته مراجعه کنند. به طور کلی میتوان تعدادی از علائم مشخص جهت تشخیص اختلالات یادگیری را در نظر گرفت که شما می توانید با مشاهده آنها در فرزندتان و ادامه دار شدن این علائم به متخصصین اختلال یادگیری مراجعه کنید.

علائم و نشانه های اختلال یادگیری

• عدم کاربرد کلمات صحیح در جمله
• ناتوانی در جمله بندی درست و جابجایی اعضای جمله
• مشکل در یادگیری اعداد، رنگ ها، شکلهای هندسی و ترتیب روزهای هفته
• مشکل در کارهای ظریف مثل بستن بند کفش، بستن زیپ شلوار، رنگ آمیزی بدون بیرون زدگی و ......
• مشکل در صحبت کردن ، عدم رساندن منظور، عدم به کارگیری حرکات بدنی متناسب با صحبت کردن
• ایرادات املایی فراوان علارغم تمرین زیاد، جا انداختن کلمات هنگام نوشتن
• بدخطی
• رها کردن حل سوال قبل از پایان، استفاده از چند راه حل پراکنده برای یک سوال
• ناتوانی درپیدا کردن توالی دنباله های ریاضی
• عدم تمرکز برای حل کامل یک سوال

البته باید در نظر گرفت که مواردی که در بالا نام برده شد تعدادی از علائم می تواند باشد که باعث شک در شما می شود پس از آن باید با یک فرد متخصص صحبت کرده و مطمئن شوید که آیا فرزندتان واقعا اختلال یادگیری دارد یا خیر.

نقش والدین دانش آموزان اختلال یادگیری

شما به عنوان پدر و مادرهای آگاه باید با اختلالات یادگیری و علائم آن آشنا باشید می‌توانید در این زمینه مطالعات اضافه نیز داشته باشید یکی از بهترین منابع جهت آشنایی کامل با اختلالات و راه های آسان رفع آنها مطالعه کتاب اختلالات یادگیری دکتر تبریزی می‌باشد. ایشان صاحب‌نظر در زمینه اختلالات یادگیری هستند که کتابهای ایشان هم جهت استفاده معلمین علاقمند و هم والدین پیگیر مفید است. شما به عنوان والدین آگاه می توانید در مورد اختلال فرزندتان را مطالعه کنید مشکلات شناختی او را کاملاً بشناسید و تمرین های خوبی که به رفع اختلال کمک می کند را انجام دهید. با معلم فرزندتان در مورد مشکل صحبت کنید و او را از اختلال فرزندتان و چگونگی رفع آن آگاه کنید و اگر زمانی فکر کردید فرزندتان با آموزش های مدرسه پیشرفت نمی کند از مربی یا معلم کمکی بهره بگیرید و در مورد این مشکلات صبور باشید. فرزندتان را درک کنید تا کم کم مشکل حل شود.

 بدانید که اختلال یادگیری ابداً نشان‌دهنده کند ذهنی یا پایین بودن ضریب هوشی نیست بلکه نقص کارکردهای مغزی است که با تمرین پیگیری و تغییر روش‌های تدریس و حل مسئله قابل حل است.