فبک چیست؟ فلسفه برای کودکان را چگونه به کودکان خود آموزش دهیم؟

فبک یا همان فلسفه برای کودکان که به فکرپروری نیز معروف است یکی از شاخه های علم فلسفه است که پاسخ سوال های ذهنی و عمیق را به زبانی ساده و قابل فهم به کودکان آموزش می دهد. آموزش فبک به کودکان به آن ها کمک می کند که تفکر فلسفی و قدرت استدلال آن ها تقویت شود. اگر شما نیز کودکانی 4 تا 10 ساله دارید، خواندن این مطلب می تواند برای شما مفید باشد.

فبک از کجا آمده است؟

قبل از آن که بدانیم فبک چیست و چگونه می توان آن را به کودکان آموزش دهیم، بهتر است بدانیم تاریخچه این گرایش از فلسفه چیست؟ در سال 1960 میتو لیپمن استاد فلسفه دانشگاه کلمبیا در نیویورک متوجه این مساله شد که دانشجویان او فاقد قدرت استدلال و قضاوت هستند. او متوجه این نکته شد که رفع این عدم توانایی دیر شده است و این مساله ریشه در آموزش های دوران کودکی آن ها دارد. 

او در سال 1970 کتاب کشف هری استوتلیمر را نوشت و آن را به آزمایش عملی به مرحله اجرا درآورد. این کتاب شامل تمرین های ساده فلسفه ای بود که به معلمان بسیاری داده شد تا آن ها را با دانش آموزان خود کار کنند. چند سال بعد نتیجه آزمایش نشان داد که آموزش فلسفه به کودکان می تواند توانایی تحلیل و استدلال در بزرگسالی را تا حد بسیار زیادی تقویت کند.

چند سال بعد کتاب تکمیل شده هری با نام لیزا نیز منتشر شد که تمرین های آن برای کودکان بزرگ تر تهیه شده بود. تمرین های این کتاب براساس شخصیت های تخیلی نوشته شده بود. به این شکل که برای کودکان داستان هایی خوانده می شد که در آن شخصیت های تخیلی با موقعیت های مختلف مواجه می شدند. کودکان با همزاد پنداری با شخصیت ها قدرت تفکر خود را تقویت کرده و سعی می کردند با فکر کردن و بررسی راه حل های ممکن بهترین انتخاب را داشته باشند. 

لیپمن اعتقاد داشت که کودکان با عطش بالای کنجکاوی و میل به یادگیری به مدارس وارد می شوند اما سبک آموزشی غلظ و تاکید به حفظ کردن مباحث درسی به تدریج این اشتیاق را در آن ها از بین خواهد بود. او با انتشار این کتاب ها به دنبال تغییر در سبک آموزش به کودکان بود. این کتاب ها و نظریه های مختلفی که بعد از آن ارائه شد را می توان سرآغاز فبک یا همان فلسفه برای کودکان دانست.

فبک چیست؟

بعد از آن که با تاریخچه فبک آشنا شدیم در این بخش می خواهیم بدانیم فلسفه برای کودکان دقیقا چیست؟ برای شما هم احتمالا پیش آمده است که فرزند شما سوال هایی از شما بپرسد که دقیقا ندانید چه پاسخی باید به او بدهید؟ سوال هایی از قبیل آن که آن ها چگونه متولد شده اند؟ چرا افراد می میرند؟ بعد از مرگ چه اتفاقی برای آن ها می افتد و هزاران سوال دیگری که هر کودک متناسب با شخصیت خود از شما می پرسد.

فبک زمینه ای برای آموزش فلسفه و سوال های کلیدی کودکان به زبانی ساده و متناسب با سن آن ها است. تاکید اصلی این گرایش از فلسفه، نشستن سر کلاس های خشک و سرد فلسفه نیست! بلکه کودکان در جریان بازی ها، کتاب ها، تمرین ها و داستان های مختلف فلسفه را یاد می گیرند. 

در این کلاس های آموزشی فلسفه طرز فکر فلاسفه ای مانند سقراط، افلاطون، هگل، ابن سینا یا ملاصدرا به کودکان آموزش داده نمی شود، بلکه فبک یک روش و رویکرد آموزشی است مهارت تفکر و گفت و گوی فعالانه را به کودکان آموزش می دهد. به عقیده بسیاری از افراد فلسفه باید به عنوان یک واحد درسی همراه با دیگر دروس در مدرسه به کودکان آموزش داده شود. این موضوع هنوز در بسیاری از کشورهای جهان مورد قبول واقع نشده است اما آموزشگاه های بسیاری به صورت خصوصی دوره های مختلف آموزش فبک برای کودکان را برگزار می کنند.

در کلاس های فبک کودکان چه چیزهایی یاد می گیرند؟

زمانی که شما کودک خود را در دوره های فبک ثبت نام می کنید، کودک شما چه چیزهایی یاد می گیرد؟

اصلی ترین و اولین چیزی که کودکان در فبک آموزش می بینند، مهارت گوش کردن است. کودکان یاد می گیرند به دقت به چیزهایی که می شوند گوش کرده و جنبه های مختلف آن را در همان لحظه شنیدن متوجه شوند. 

این کلاس ها معمولا به صورت گروهی برگزار می شود. تمرین ها و فعالیت های آن هم به صورت گروهی و هم به صورت انفرادی است. در تمرین های گروهی کودکان یاد می گیرند با یکدیگر تبادل اطلاعات کرده و بهترین تصمیم جمعی را بگیرند.

در این دوره کودکان یاد می گیرند به مسائل از دیدگاه های مختلف نگاه کنند. می آموزند که یک مساله واحد می تواند چندین پاسخ و راه حل داشته باشد و مهارت حل مساله را آموزش می بینند.

کودکان با انجام تمرین های مختلف آموزش می بینند که بتوانند احتمال رویدادهای مختلف را حدس زده و خود را برای آن آماده کنند.

مطلب پیشنهادی: روش های تقویت حافظه کودک

فبک چه مزایای برای کودک شما به دنبال خواهد داشت؟

اگر کودک شما دوره های فبک را بگذراند، اعتماد به نفس بالاتری به دست خواهد آورد و از صحبت کردن در جمع ترسی نخواهد داشت.

این دوره ها به کودکان شما کمک می کند که نگران بیان دیدگاه های مخالف دیگران نباشند و نظرات خود را حتی اگر مخالف با نظر جمع باشد، بیان کنند. همچنین کودکان شما می آموزند که نظرات مخالف خود را بدون غرض ورزی گوش کرده و آن ها را در صورت درست بودن بپذیرند. می آموزند در طرز فکر خود تجدید نظر کرده و روش های دیگر را امتحان کنند.

مهارت پرسشگری را یاد گرفته و حس کنجکاوی آن ها تقویت می شود. به کودکان آموزش داده می شود که با دلایل و مدرک آشنا شده و هیچ موضوعی را بدون دلیل رد نکرده و یا نپذیرند. این کودکان نسبت به کودکان دیگر راحت تر وارد اجتماع شده و با دیگران ارتباط برقرار می کنند. از قضاوت شدن نمی ترسند و تعامل دوستانه تری با دیگران برقرار خواهند کرد. می توانند موضوعات را دسته بندی کرده و به شیوه منظم تری به آن ها فکر کنند. 

به آن ها کمک می کند که با هدف زندگی خود آشنا شده و متوجه این مساله شوند که در زندگی آینده خود دنبال چه چیزی هستند. این کودکان دیگر به صورت کورکورانه از دیگران تقلید نمی کنند. 

والدین برای آموزش فلسفه به کودکان چه کارهایی می توانند انجام دهند؟

همان طور که در بالا نیز اشاره شد، در حال حاضر دوره ها و کلاس های مختلفی برای کودکان برگزار می شود که در آن موضوعات فبک به آن ها آموزش داده می شود. اما شما به عنوان پدر و مادر کودکان چه کارهایی برای رشد تفکر و استدلال او می توانید بکنید؟

حس کنجکاوی او را سرکوب نکنید. کودکان سرشار از سوال های مختلفی هستند که از شما خواهند پرسید. سعی کنید با صبر و حوصله به تمامی سوال های او پاسخ دهید. 

خودتان نیز همپای کودکان خود سوال بپرسید. سوال های مختلفی راجع به طبیعت، زندگی و هر چیز دیگری. سپس به همراه کودک خود به دنبال پاسخ آن ها بگردید.

از کلمه نمی دانم استفاده کنید! اگر کودک شما سوالی پرسید که جواب آن را نمی دانستید، صادقانه به او بگویید که نمی دانید و با یکدیگر دنبال پاسخ بگردید.

برای او داستان های مختلف بخوانید. از او بخواهید خود را جای شخصیت های داستان بگذارد و به جای آن ها فکر کند. از او بپرسید که اگر جای شخصیت داستان بود چه تصمیمی می گرفت.

او را از یکنواختی نجات دهید. چیدمان خانه را تغییر دهید. او را از مسیرهای مختلف به پارک یا مدرسه ببرید. اگر نقاشی های او سبک متفاوت دارد برای مثال اگر خورشید را آبی می کشد، او را سرزنش نکنید. خلاقیت او را تحسین کرده و با او راجع به خلاقیت هایش صحبت کنید.