اختلالات یادگیری (learning disorders) معمولا برای اولین بار در سن پیش دبستانی و دبستانی برای اولین بار مورد توجه قرار می گیرد. این مشکلات معمولا زمانی خود را نشان می دهد، که کودک در یادگیری مهارت هایی که همسالانش به راحتی کسب می کنند، با مشکل مواجه می شود. برخلاف تصور اغلب افراد، اختلالات یادگیری به معنای کم هوش بودن کودک نیست. این کودکان به دلیل ناکامی از پیشرفت در حیطه‌های مختلف یادگیری، علیرغم تلاش بیشتر و با وجود بهره هوشی یکسان، دچار مشکلات روحی مانند اضطراب، شرم زدگی و اجتناب از رفتن به مدرسه خواهند شد.
نشانه های اختلال یادگیری بسته به حیطه آموزشی کودک متفاوت خواهد بود. خبر خوب آن که با شناسایی مشکل کودکان و حمایت صحیح، این دانش آموزان نیز می توانند مشابه دانش آموزان دیگر به پیشرفت های تحصیلی دست پیدا کنند. از این رو آشنایی والدین، مربیان و معلمان با انواع اختلالات یادگیری و علائم شایع هرکدام از ان ها می تواند به شناسایی زود هنگام مشکلات و درمان آن ها بسیار کمک کند. پس با ما همراه باشید تا با مهمترین اختلالات یادگیری آشنا شوید.
اختلال در خواندن یا خوانش پریشی(Dyslexia)
کودکان مبتلا به این اختلال، با دشواری های نامعمول و غیر رایجی در خواندن مواجه می شوند. آنها در خواندن کلمات جدید، به صدا در آوردن کلمات، شناسایی کلماتی که قبلا یاد گرفته‌اند، هجی کردن و نوشتن دچار مشکل هستند. برخی از نشانه های اختلال خواندن شامل موارد زیر است:
- دیرتر صحبت کردن از کودکان دیگر قبل از سنین مدرسه
- مشکل در روان‌خوانی یا یافتن واژه های هم قافیه
- اختلال در تطابق دادن صدا ها با حروف
- مشکل در به یاد آوردن کلمات
- جا انداختن کلمات کوچک (مثل و، این، اما، ..) در هنگام خواندن، یا دوباره خواندن آنها
- جابه‌جا خواندن کلمات یا برعکس نوشتن آنها
- اجتناب از فعالیتهای مرتبط با خواندن
اختلال ریاضی(Dyscalculia)
کودکان مبتلا به اختلال یادگیری ریاضی، در فهم، یادگیری و اجرای دستورالعملهای مرتبط با اعداد با مشکل مواجهندبرخی از شانه های دیس‌کلکولیا شامل موارد زیر است:
- مشکل در شناسایی اعداد
- یادگیری شمردن با تاخیر نسبت به کودکان دیگر
- مشکل در حل مسائل ریاضی و انجام اشتباهات تکرار شونده در آن
- سردرگمی در تشخیص نشانه های پایه مثل + و –
- مشکل در به یاد آوردن دستورالعمل ها
- ضعف در حیطه های غیردرسی استفاده از اعداد مثل گرفتن شماره تلفن، گفتن ساعت یا شمردن و محاسبه قیمت‌ها
اختلال نوشتن یا نوشتارپریشی (Dysgraphia)
دیس‌گرافیا یک اختلال یادگیری است که کودک مبتلا را با مشکل در نوشتن درگیر می کند. این اختلال می تواند شامل نقص در دو جنبه عملکردی متفاوت باشد:
- ضعف حرکتی که فرآیند فیزیکی نوشتن را با مشکل مواجه می کند
- چالش‌های شناختی(cognitive) در ارتباط با بیان نوشتاری.
بعضی از کودکان تنها در یکی از این جنبه ها مشکل دارند و در بعضی، ضعف در هر دو حیطه وجود دارد این کودکان معمولا ایده های خوبی در ذهنشان دارند اما نمی توانند آن را در غالب نوشتن بیان کنند..
برخی نشانههای دیس‌گرافی در ادامه آورده شده است:
- مشکل در نوشتن حروف، شامل کشیدن شکل درست آنها، جای‌گذاری و یکپارچگی در سایز حروف
- مشکل در گرفتن مداد
- خستگی نوشتن، به این معنی که کودک نوشتن را دشوار یا دردناک تجربه میکند
- مشکل در درک گرامر، نشانه ها، نقطه‌گذاری و ساختار جمله
اختلال یادگیری غیرکلامی Nonverbal Learning Disorder
کودکان مبتلا به این اختلال در تشخیص و فهم الگوها و نشانههای رایج در زبان بدن افراد، اطلاعات دیداری-فضایی، و سایر روشهای ارتباط غیرکلامی با مشکل مواجهند. این کودکان علیرغم توانایی کلامی مطلوب، در موقعیت های اجتماعی از برقراری ارتباط موثر ناتوانند. علائم این اختلال شبیه به اختلال نقص‌توجه-بیش‌فعالی یا اوتیسم است و تنوع زیادی در کودکان مبتلا دارد. بنابراین اولین قدم برای کمک به این کودکان، شناسایی نوع اختلالی است که از آن رنج می برند. برخی از نشانه های اختلال یادگیری غیرکلامی در ادامه آورده شده است:
- مشکل در درک سرنخ های اجتماعی مثل حالت‌های هیجانی صورت افراد
- ناتوانی از درک احساسات دیگران
- سردرگم و دست‌وپاچلفتی به نظر رسیدن
- مشکل در درک مفاهیم انتزاعی
- حرف زدن بیشتر از کودکان دیگر
- مشکل در شکستن یک پروژه به قسمت های کوچکتر
- مهارت سازماندهی ضعیف
اختلال پردازش شنوایی Auditory processing disorder
در این اختلال، کودک مبتلا، در پردازش اطلاعاتی که از طریق شنیدن دریافت می کند، دچار مشکل است. قدرت شنوایی این کودکان نقصی ندارد اما برای مغز آنها معنا دادن به چیزی که میشنوند دشوار است. بسیاری از کلماتی که می شنوند در ذهنشان ثبت نمی شود، بخصوص اگر در محیطی باشند که تراکم صداها و احتمال حواس‌پرتی در آن زیاد است. علائم این اختلال هم شباهت و همپوشانی‌هایی با اختلال نقص‌توجه-بیش‌فعالی(ADHD) دارد و بسیاری از کودکان مبتلا به آن ابتلای همزمان به ADHD دارند. برخی از نشانه های اختلال پردازش شنوایی شامل موارد زیر است:
- مشکل در دنبال کردن کلام دیگران
- درخواست تکرار کردن مطالب گفته شده
- مشکل در شناسایی تفاوت بین کلمات با تلفظ مشابه
- مشکل تمرکز بخصوص در محیط های پر سر و صدا
- مشکل در به یاد آوردن ریتم ها و آوازها
- در هم‌ریختگی نظم حروف یا اعداد شنیده شده (مثلا شنیدن ۴۸ به جای ۸۴)
- مشکل در پی‌گیری مکالمات
کنش‌پریشی (Dyspraxia)
دیس‌پراکسیا وضعیتی است که در آن کودک مبتلا، دست‌وپاچلفتی به نظر رسیده و حرکاتشان ناهماهنگ است. این کودکان هیچ مشکلی در عضلات خود ندارند اما پیام‌رسانی مغز به اندام ها با اختلال مواجه است. دیس‌پراکسیا همچنین با عنوان 'اختلال هماهنگی رشد' شناخته می شود. بعضی از کودکان مبتلا به دیس‌پراکسیا در مهارتهای حرکتی ظریف مثل استفاده از قیچی یا خوردن غذا با قاشق، و بعضی در مهارتهای حرکتی بزرگ تر مثل گرفتن توپ یا دوچرخه سواری، و بعضی در هر دو حیطه، دچار مشکل هستند. از جمله علائم این اختلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تاخیر رشد مهارتهای حرکتی مثل خزیدن و راه رفتن در سنین پایین
- مشکل در گرفتن مداد، بستن زیپ، باز کردن دکمه در سنین بالاتر
- اختلال حفظ تعادل
- مشکل در فعالیتهای فیزیکی مثل دویدن و پریدن
- سکندری خوردن مکرر
- اجتناب از فعالیتهایی مثل نقاشی، نوشتن یا ورزش کردن
معلم‌ها معمولا اولین کسانی هستند که متوجه نشانه های اختلال یادگیری در کودکان می شوند. بعضی از اوقات علائم به سادگی قابل شناسایی هستند اما در بسیاری از موارد، احساس شرم‌زدگی کودک باعث تلاش زیاد او برای پنهان کردن مشکلش شده و تشخیص اختلال را سخت تر می کند.
بسیاری از دانش‌آموزان مبتلا به اختلالات یادگیری، از قرار گرفتن در موقعیت های تحصیلی به دلیل استرس و اضطرابی که به آنها وارد میکند، فراری هستند و این اجتناب را در غیبتهای مکرر به دلیل شکایت های جسمی، اجازه گرفتن زیاد برای خروج از کلاس و حتی فرار از مدرسه نشان میدهند. کمک به کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری با فراهم کردن توجه و حمایت‌ه ای مورد نیازشان، باعث بهبود عملکرد و اعتماد به نفس آنها در سنین مدرسه و سالهای بعدی زندگی می شود.