در حال حاضر بین 8 تا 10 درصد کودکان، بیش فعال هستند. این کودکان دارای خلق و خو و ویژگی های رفتاری متفاوت با کودکان دیگر هستند و تعامل با آن ها و تربیت کردن آن ها نیاز به مهارت و دانش کافی دارد. بیش فعالی چیست؟ کودکان بیش فعال چه علائمی دارند؟ علت های این بیماری چیست؟ چگونه می توان با کودکان بیش فعال رفتار کرد؟ با ما همراه شوید تا در این مقاله پاسخ این سوال ها را به زبان ساده بخوانیم.
بیش فعالی یا ADHD چیست؟
قبل از هر مساله دیگر باید بدانیم که بیش فعالی چیست؟ بیش فعالی یا ADHD یک اختلال رشد عصبی شایع در میان کودکان است که معمولا از اوایل تولد تا حدود 7 سالگی بروز پیدا می کند. کودکانی که دچار این اختلال رشد می شوند، برای انجام بسیاری از کارها و مهار واکنش های خود دچار مشکل خواهند شد. این اختلال می تواند بر روی مهارت های 5 گانه کودک به خصوص مهارت های رفتاری، گفتاری و شنیداری تاثیر منفی می گذارد.
کودکان بیش فعال معمولا بیشتر انرژی خود را صرف جنب و جوش و حرکت های بیش از اندازه کرده و نمی توانند برای کارهای دیگر مانند یادگیری، دیدن تلویزیون، نوشتن تکالیف و غیره تمرکز کرده یا انرژی صرف کنند. به نظر می رسد که در حال حاضر از هر 20 کودک یک نفر از آن ها دچار بیش فعالی هستند. همچنین آمار کودکان بیش فعال در پسران 3 برابر دختران است. تشخیص این بیماری یکی از مهم ترین کارهایی است که والدین باید قبل از 7 سالگی تشخیص دهند. گاهی این بیماری تا بزرگسالی و جوانی تشخیص داده نمی شود که در آن زمان کنترل و درمان آن بسیار سخت خواهد بود.
انواع بیش فعالی در کودکان چیست؟
به طور کلی می توان اختلال بیش فعالی را در سه گروه جای داد:
- اختلال نوع اول: کودکان دارای این اختلال تنها برای تمرکز کردن و توجه مشکل دارند و چندان مشکل جنب و جوش را ندارند.
- اختلال نوع دوم: در این اختلال کودکان بیش از اندازه پر تحرک و پر جنب و جوش بوده اما می توانند بر روی کارهای دیگری مانند دیدن تلویزیون یا نقاشی کشیدن تمرکز کنند.
- اختلال نوع سوم: ترکیب دو اختلال نوع اول و دوم است که کودک هم بسیار پر جنب و جوش بوده و هم نمی تواند بر روی مساله ای خاص توجه و تمرکز کند. بدون شک تربیت و آموزش این کودکان در مقایسه با اختلال های نوع اول و دوم سخت تر است.
علائم کودکان بیش فعال
در این بخش می خواهیم بدانیم که علائم کودکان بیش فعال چیست و در چه صورتی باید نگران این مساله در کودکان خود باشیم. البته به این مساله توجه داشته باشید که داشتن تنها یک یا دو از این عوامل نمی تواند نشان دهنده این باشد که کودک شما بیش فعال هستند، اما اگر کودک شما تعداد زیادی از این علائم را دارد، احتمالا دچار بیش فعالی یا ADHD است.
علائم بیش فعالی در نوزادان
شما می توانید بیش فعالی را در نوزاد خود نیز تشخیص دهید. نوزادان بیش فعال معمولا دارای ویژگی های زیر هستند:
- دست و پای خود را بیش از اندازه معمول تکان می دهند.
- به سختی شیر می خورند.
- بیش از اندازه طبیعی گریه می کنند.
- نسبت به همسن و سالان خود خواب کم تری دارد.
- صداها و اصواتی که تولید می کند، بیشتر از نوزادان دیگر است.
- نسبت به محرک های بیرونی مانند نور، صدا یا گرما حساسیت بیشتری نشان داده و عکس العمل نشان می دهند.
- نمی تواند در زمان طولانی به یک اسباب بازی یا والدین خود زمانی که با آن ها صحبت می کنند، خیره شوند.
علائم کودکان بیش فعال
بعد از یک سالگی علائم بیش فعالی در کودکان ملموس تر خواهد بود. زیرا کودکان طبق روند رشد طبیعی خود باید قادر به انجام کارهایی باشند که اگر کودک شما توانایی انجام آن ها را نداشت، باید درباره این اختلال رشد عصبی نگران باشید. اگر کودک شما دارای تعدادی از علائم زیر است، ممکن است دچار اختلال ADHD یا بیش فعالی باشد:
- کودک بیش فعال بی قرار است، مدام در حال دویدن، راه رفتن و حرکت کردن است و نمی تواند یک جا آرام بنشیند.
- نمی توانند برای مدت طولانی روی مساله یا انجام کاری تمرکز کنند. برای مثال تماشای تلویزیون، کشیدن نقاشی، بازی کردن و هر کار دیگری در زمان کوتاهی آن ها را خسته کرده و آن را رها می کنند.
- کودکان بیش فعال معمولا نسبت به چیزی احساس خطر نمی کنند. کودکی که یک بار دستان خود را با چاقو بریده باشد و یا سوختگی با آتش را تجربه کرده باشد، دیگر سراغ آن نخواهد رفت. اما از علائم کودکان بیش فعال می توان به این مساله اشاره کرد که از چیزی نمی ترسند.
- کودکان بیش فعال علاقه به انجام کارهای خطرناک دارند. برای مثال پیچ گوشتی را داخل پریز برق می کنند، از لبه پله ها راه می روند، به قسمت بدون حفاظ بالکن می روند و ...
- کودکان بیش فعال تکانشگر هستند، یعنی کارهای خود بدون تفکر انجام داده و از انجام کارهای اشتباه پشیمان نمی شوند.
- هنگام بازی و تعامل با کودکان دیگر مدام آن ها را اذیت کرده و یا کتک می زنند.
- در برقراری ارتباط با کودکان دیگر ناتوانند.
- بسیار حساس بوده و به راحتی عصبانی می شوند.
- وسایل شخصی خود را به طور مرتب گم کرده و آن ها را فراموش می کنند.
- بیش از اندازه نرمال خیال بافی کرده و دروغ می گویند.
- در صورت مخالفت با خواسته هایشان، رفتارهای هیجانی شدیدی از خود نشان می دهند.
- هنگام صحبت کردن با دیگران مدام بین حرف آن ها پریده و صحبت های خود را نیز بدون نظم و بسیار درهم بیان می کنند.
- کارهای روزمره مانند مسواک زدن، غذا خوردن و غیره را به سختی انجام می دهد.
- کارهای خود را نصف و نیمه رها کرده و هیچ کاری را به انتها نمی رساند.
- در انجام تکالیف مدرسه ناتوان است.
- هنگام بازی کردن سروصدای زیادی دارد.
و...
علت بروز بیش فعالی در کودکان چیست؟
بعد از آن که با علائم بیش فعالی آشنا شدیم در این بخش می خواهیم بدانیم که ADHD به چه علت در کودکان ایجاد می شود. علت اصلی این بیماری هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. وراثت یکی از عوامل اصلی ایجاد این اختلال در کودکان است. به طوری که اگر یکی از والدین مبتلا به بیش فعالی باشد، احتمال ابتلا کودک به این اختلال 30 درصد نسبت به کودکان دیگر بیشتر است.
عوامل محیطی مخرب و مضر از جمله پارازیت، سرب، مواد غذایی ناسالم، آلودگی های صوتی و غیره در هنگام بارداری مادر نیز می تواند منجر به ایجاد این اختلال در کودکان شود.
طبق آمارها احتمال تولد کودکانی مبتلا به بیش فعالی در مادرانی که سیگار می کشند و یا به طور مداوم در معرض دود سیگار قرار دارند، در مقایسه با کودکان دیگر بیشتر است.
تحقیقات جدید نشان می دهد، اگر مادران باردار در دوران بارداری خود بیش از اندازه دچار استرس شوند، کودکان آن ها ممکن است دچار این اختلال رشد شوند.
چگونه با کودک بیش فعال خود رفتار کنیم؟
اگر کودک شما بیش فعال است بدون شک تعامل با او، آموزش و تربیت او در مقایسه با کودکان دیگر سخت تر است. اطلاعات و دانش شما برای تربیت کودک بیش فعال در مقایسه با والدین دیگر باید بیشتر باشد. زیرا اگر شما بیش فعالی را در کودک خود تشخیص ندهید، به دنبال راه های کنترل و درمان آن نباشید و ندانید که شیوه درست رفتار با او چگونه است، فرزند شما در بزرگسالی دچار مشکلات جدی خواهد شد. راهکارهای زیر برای چگونگی تعامل صحیح با کودکان بیش فعال به شما کمک خواهد کرد.
به او گوش کنید و با او صحبت کنید
گفت و گو با کودکان بیش فعال در مقایسه با کودکان دیگر سخت تر است. این مساله نباید شما را بی حوصله و خسته کند. سعی کنید زمانی که انرژی کودک شما کم تر است، کنار او بنشینید، دست های او را بگیرید، به چشم های او نگاه کنید و سعی کنید راجع به چیزهای مختلف مانند کارهایی که دوست دارد و یا چیزهایی که او را عصبانی و ناراحت می کند، صحبت کنید.
او را تشویق کنید
شاید انجام کارهای ساده مانند مسواک زدن و یا انجام تکالیف برای کودکان معمولی نیاز زیادی به تشویق کردن نداشته باشد، اما در مورد کودکان بیش فعال قضیه فرق می کند. شما باید برای انجام هر کار مثبتی که انجام می دهد، او را تشویق کرده تا برای انجام مجدد آن ترغیب شود.
به داد و فریادهای او توجه نکنید
همان طور که در بالا نیز اشاره شد، کودکان بیش فعال نسبت به کودکان دیگر سروصدای بیشتری تولید می کنند. اگر شما به خواسته آن ها توجه نکنید، ممکن است جیغ های بلندی بکشند و رفتارهای هیجانی زیادی از خود نشان دهند. در این مواقع به هیچ وجه کوتاه نیایید.و زیرا کودک شما یاد می گیرد که برای رسیدن به هر خواسته ای این کار خود را تکرار کند.
به او مسئولیت بدهید
دادن مسئولیت های کوچک به کودکان بیش فعال می تواند بسیار کارآمد و مهم باشد. زمانی که شما مسئولیت یک کار کوچک را به کودکتان می سپارید، او تمام دقت و تمرکز خود را به کار گرفته تا آن را به بهترین شکل ممکن انجام دهد. مسئولیت دادن به کودکان بیش فعال هم قدرت تمرکز آن ها را بالا برده و هم به آن ها اعتماد به نفس می دهد.
از او انتقاد نکنید
شما به عنوان والدین یک کودک بیش فعال حق دارید، که زمان هایی خسته شده و کلافه شوید. اما در این زمان ها نیز سعی کنید کودک خود را سرزنش نکرده و از او انتقاد نکنید. به او نگوئید که از او خسته شده اید و یا این که او را با همسن و سالان خودش مقایسه نکنید.
بازی درمانی کودکان بیش فعال
بازی درمانی یکی از روش های موثر برای درمان اختلال ADHD کودکان و کنترل بیماری آن ها است. کودکان هنگام بازی کردن نقش های مختلف را یاد می گیرند، آموزش می بینند در شرایط مختلف چگونه رفتار کنند، تعامل با دیگران را می آموزند، مسئولیت پذیر می شوند و تمرکز و دقت می کنند. بازی درمانی برای کودکان بیش فعال نسبت به کودکان دیگر می تواند این مزایا را چند برابر کند. چه بازهایی هایی می تواند به کودکان بیش فعال کمک کند؟
کشیدن نقاشی یا قالب دست
اگر نقاشی کشیدن برای کودک شما سخت است، از او بخواهید دستان خود را روی کاغذ گذاشته و با یک مداد دور آن را خط بکشد.
پیدا کردن مسیر
بازی های فکری ساده ای هستند که کودکان در آن یک حیوان مثلا یک جوجه را از مسیر گذرانده و به لانه می رسانند. این بازی می تواند برای تقویت تمرکز کودکان بسیار مفید باشد.
بازی با رنگ های انگشتی
اگر کودک شما به سختی مداد به دست می گیرد و نمی توانید او را به نقاشی کشیدن تشویق کنید، از رنگ های انگشتی استفاده کنید. مطمئن باشید تمامی کودکان به بازی کردن با این رنگ ها علاقه مند هستند.
از خمیر مجمسه استفاده کنید
کودکان بیش فعال دوست دارند مدام به چیزی دست بزنند. اگر شما برای کودک بیش فعال خود خمیرهای بازی تهیه کنید، حجم زیادی از انرژی دستان او با بازی کردن با خمیر تخلیه می شود.
بازی با لیوان آب
یک بازی ساده دیگر برای کودکان بیش فعال بازی با لیوان آب است. یک لیوان را نسبتا پر کرده، آن را به دست کودکتان بدهید و از او بخواهید یک مسیر مثلا یک متری را طی کند بدون آن که آب زمین بریزد. بعد از موفقیت در این مرحله می توانید از او بخواهید از چند پله نیز بالا رفته و پایین بیاید.
راه رفتن روی جدول
هنگامی که بیرون از منزل با کودکان پیاده روی می کنید، از او بخواهید مسافتی را روی جدول ها راه برود. این کار باعث می شود تمرکز و تعادل در کودک افزایش پیدا کند.
دارو درمانی برای کودکان بیش فعال
برای درمان بیش فعالی در کودکان داروها نیز نقش مهمی ایفا می کنند، به طوری که آزمایش ها نشان می دهد که دارو درمانی می تواند تا 80 درصد علائم بیش فعالی در کودکان را کاهش داده و آن ها را به یک زندگی معمولی برگرداند. داروها ترکیبات شیمایی دارند که بر عملکرد مغز تاثیر گذاشته، باعث کاهش و یا افزایش هورمان های خاصی شده و در نتیجه می تواند منجر به درمان کودکان بیش فعال شود.
به طور کلی برای درمان بیش فعالی در کودکان از دو گروه داروهای محرک و غیر محرک استفاده می شود. از مهم ترین داروهای محرک می توان به ریتالین و متیل فنیدیت اشاره کرد. این داروها واکنش های شیمیایی مغز را تغییر داده و تا چند ساعت بر ذهن تاثیر می گذارند.
داورهای غیر محرک معمولا همراه با داروهای محرک تجویز شده و تاثیرگذاری کمتری نسبت به داروهای محرک دارند. به طور کلی اگر به دنبال درمان کودک بیش فعال خود هستید، بهترین درمان استفاده از دارو، بازی، رژیم غذایی مناسب، خواب کافی و شیوه های تربیتی اصولی و مناسب است.
لازم به ذکر است دارو بیش فعالی می تواند به اندازه نه چندان زیادی بر رشد کودکان تاثیر منفی بگذارد. همچنین اگر کودک شما داروی دیگری مصرف می کند حتما با پزشک معالج او صحبت کنید تا از مشکلات ناشی از تداخل های دارویی جلوگیری کنید.
بایدها و نبایدهای رژیم غذایی کودکان بیش فعال
داشتن یک رژیم غذایی مناسب برای کودکان بیش فعال نیز می تواند به کنترل علائم بیماری و افزایش دقت و تمرکز کمک کند. نکات زیر به داشتن یک رژیم غذایی مناسب به شما کمک می کند.
مصرف کربوهیدرات های ساده مانند شکر، آب نبات، عسل وغیره را کاهش دهید.
کربوهیدرات های پیچیده تر مانند سبزیجات و میوه هایی مانند نارنگی، گلابی، سیب و کیوی را افزایش دهید.
مواد غذایی دارای امگا 3 مانند ماهی، گردو، روغن زیتون و غیره را حتما در رژیم غذایی کودکان مبتلا به بیش فعالی بگنجانید.
موادی با پروتئین بالا مانند تخم مرغ، گوشت، لوبیا و پنیر می تواند به افزایش تمرکز و دقت کودکان کمک کند.
نظرات کاربران
ورود به سایت